Test: Mercedes-Benz 240 TD (S123) – świat zwolnił na blisko pół miliona kilometrów

Oto #HIT2021. Przypominamy najlepsze materiały mijającego roku.

Arystokrata czy wół roboczy? Widząc na drodze mercedesa S123, często pojawia się ta druga myśl, szczególnie jeśli jego żywotowi zagraża mimowolna redukcja masy. A przecież Mercedes, tworząc swoje pierwsze kombi, nie chciał, by ich Model T był tak przaśnie określany. W końcu narodził się z podobnych potrzeb, które dziś napędzają sprzedaż SUV-ów. Wcześniej istniały co prawda modele z gwiazdą zdolne przewieźć lodówkę (np. W110 Universal), ale za ich budowę odpowiadały zewnętrzne firmy. Przecież szlachetność Mercedesa nie pozwalała na mezalians z praktyczniejszym nadwoziem. Do czasu.

Zatwierdzony w 1973 r. koncept Mercedesa W123 specjalnie miał zachować pole manewru dla projektantów, by gładko wykiełkować z niego kolejne nadwozia. Badania rynkowe wskazywały też, że zapotrzebowanie na 5-drzwiowe luksusowe pojazdy, dające więcej swobód transportowych, nie jest marginalne. Projekt zyskał akceptację w 1975 r. – rok przed premierą W123.

Pozostała kwestia nazwy. Kombi? Zbyt przyziemnie. Wcześniej używany "Universal" także nie spotkał się z aprobatą zarządu. I tak narodził się Model T – oznaczenie, które do dziś używane jest w praktyczniejszych odmianach mercedesów. Dlaczego T? Na cześć transportu i turystyki – głównych założeń, z których powstał w 1977 r. S123. Ale zaraz, skoro Model T, to czemu S123? Tu "S" oznaczało "Stationswagen".

Trzeba oddać, że te auta nie miały łatwo. Może przez pierwsze lata życia były traktowane z odpowiednią troską, hasając wesoło z doczepionymi rowerami czy wożąc makiety architektów, ale trafiając po latach w ręce osób, którym przewodziła myśl o słynnej niezawodności oraz motto "lać paliwo i jeździć", stawały się ofiarami własnej doskonałości.

Dodatkowo S123 miała dużą ładowność (ponad 600 kg), ale wielu wyznawało zasadę "ile przestrzeni, tyle się zmieści". W ukryciu faktu, że samochód już ledwo zipał, pomagało standardowe w kombi samopoziomujące zawieszenie tylnej osi. Przeładowane auta z blachą wrażliwą na polskie zimy znosiły więc trudy i znoje do czasu, aż dodatkowe 100 zł dla diagnosty na przeglądzie nie wystarczało, by przykryć wszystkie dziury w karoserii.

Najpewniej podobny los spotkałby zielonego S123, który dziś jest w rękach Olka i jego taty. Ich samochody możecie już kojarzyć z poprzednich artykułów o należącym niegdyś do Bronisława Komorowskiego volvo V70 czy mercedesie C123.

Pora na kolejną gwiazdę. Ta sztuka rozpoczęła żywot w 1982 roku. 9 lat później trafiła do Polski, ale Olek z tatą kupili ją dopiero w 2015 r. Stan zielonej "beczki" po 14 latach pracy w polskich warunkach i 430 tys. km przebiegu nie był najlepszy. – O ile oczywiście wcześniej przebieg nie był kręcony albo licznik nie robi drugiego przebiegu – stwierdza Olek.

Żeby było ciekawiej, mercedesa wyposażono w kilka domomych "usprawnień" z poprzedniej epoki. Nie brakowało chałupniczo dołożonego alarmu z kablowym spaghetti pod schowkiem, aż 3 magnetyzerów na przewodach paliwowych czy grzałki do paliwa. Całość została powierzona w opiekę świętych, przyklejonych na tabliczkach do listew we wnętrzu.

Remont w 2016 r. rozpoczęto więc od "odgracenia" auta i oceny, na pierwszy rzut oka niezłej, blacharki. Rzeczywistość okazała się inna – w przeszłości ktoś nieudolnie próbował łatać ubytki. Mechanicznie za to wszystko było w porządku. Prace renowacyjne panowie wykonywali sami – wieczorami, po pracy i studiach. Dlatego projekt zaczął nabierać kształtów dopiero w 2019 r., a na ulice wyjechał rok później.

Gdy w słoneczny dzień czekałem na Olka i jego mercedesa, delikatny szum drzew przerwał charakterystyczny donośny dźwięk wolnossącego diesla. Jedzie – pomyślałem. I nie pomyliłem się, bo nie minęło 20 sekund, a zielona "beczka" wytoczyła się bez pośpiechu zza górki. Niby zwykłe kombi, a ilość odbijającego słońce chromu niemal mnie oślepiała – to się nazywa szlachetne wykończenie.

Patrzysz na misterne, prawie 40-letnie kombi, po czym wsiadasz do środka, a tu elektrycznie sterowane szyby, manualna klimatyzacja oraz centralny zamek sterowany pneumatycznie. Dziś to norma (poza tym ostatnim realizowanym dziś elektrycznie), ale mówimy o wczesnych latach 80. Idąc dalej – elektrycznie sterowane prawe lusterko. A lewe? Manualne. Przecież kierowca dosięga. Rzut oka na zegary – tu widnieje prawie 470 tys. km przebiegu, a więc do pół miliona jest już naprawdę blisko. Jeszcze szmat kilometrów przed nim.

Ciekawiej w S123 robi się jednak z tyłu. Za tylną kanapą mamy po prostu własny, miniaturowy Plac Defilad. Kufer liczy 523 litrów i to tylko do linii okien. Wisienka na torcie czeka jednak pod grubym dywanem podłogi bagażnika.

Dzięki płaskiemu zbiornikowi paliwa opcjonalnie można było domówić rozkładaną, 2-osobową ławkę skierowana tyłem do kierunku jazdy. W domyśle miały tam podróżować dzieci, ale nie mogłem odmówić sobie rundki na "honorowym" miejscu. Tak, czułem się jak sardynka w puszce. Tę opcję znajdziecie zresztą w Mercedesie Klasy E Modelu T do dziś, choć wymaga to dogłębnej eksploracji niemieckiego konfiguratora.

Gdy wsiadałem do środka, fotel kierowcy od razu sprężynował, składając tym samym obietnicę, że tu będzie wygodnie. Bardzo wygodnie. Zanim jednak uruchomiłem 72-konnego diesla o maksymalnym momencie obrotowym równym 137 Nm, dodałem sobie otuchy, przywołując w myślach zeszłoroczną jazdę wojskową "gelendą" z tym samym silnikiem. Po pierwszych metrach przestało to mieć znaczenie.

Choćbym latami szukał koneksji między wolnossącym, 2,4-litrowym dieslem oraz słowem "dynamika", prędzej doszukałbym się pokrewieństwa między mną a Mikołajem Kopernikiem. Ten samochód nie kryje ambiwalentnego podejścia do wciskania w fotel. Dane techniczne zresztą to potwierdzają – sprint do setki trwa 23,2 sekundy. Ale trudno to nazwać sprintem. Równie dobrze w rubryce "0-100" mogłaby widnieć informacja "tak" i byłaby tak samo pomocna. Z kolei prędkość maksymalna to skromne 143 km/h – na autobahnie więc nie zaszaleje. Dziś byłoby to nie do pomyślenia.

Podczas jazdy "beczką" czas zwalniał do granic możliwości. Wciśnięcie gazu do oporu skutkowało niespiesznym narastaniem klekotu i ślamazarnym wspinaniem wskazówki prędkościomierza. Z drugiej strony, wszelkie prędkościowe zapędy i tak są niwelowane przez zawieszenie, które zdaje się być z puchu, oraz ogromną kierownicę. Za to jej gruby wieniec idealnie leży w dłoniach. Do tego 4-biegowy manual chodzi wciąż świetnie, a wpięcie kolejnego przełożenia oznajmia wyczuwalnym w dłoni i słyszalnym kliknięciem.

I choć przez chwilę nie mogłem wyjść z podziwu, jak powolny jest ten samochód, sprężynujący fotel i wybierające najdrobniejsze nierówności zawieszenie skutecznie mnie zahipnotyzowały. Można mówić wiele o wygodzie jazdy w klasycznych mercedesach, ale z ręką na sercu przyznam, że dawno w żadnym współczesnym aucie nie towarzyszył mi tak błogi stan, którego nie przerywała nawet jazda po brukowanej nawierzchni.

Cała ta otoczka mułowatej dynamiki, niezawodnej techniki, ergonomii i odcinania od otoczenia sprawiała, że te auta robiły horrendalne z dzisiejszego punktu widzenia przebiegi. Niejednokrotnie słyszano przecież o egzemplarzach, które pokonywały ponad 1 mln km bez większych remontów. W przypadku zielonego S123 pierwsza poddała się blacharka. Silnik, o ile cyferblat nie dubluje przebiegu, jest na dobrą sprawę dopiero na półmetku swojego żywota. I to co najmniej. Oby przez kolejne dekady wciąż udowadniał, że żadnej, o ile mieszczącej się w granicach rozsądku, pracy się nie boi i przeżyje jeszcze dużo nowsze konstrukcje.