Usterki układu hamulcowego: awarie tarcz i klocków

Nieprawidłowa eksploatacja, zły montaż oraz wady materiałowe to główne przyczyny powstawania uszkodzeń tarcz i klocków hamulcowych. Jak je rozpoznać?

Od pełnej sprawności układu hamulcowego zależy bezpieczeństwo nasze i innych użytkowników drogi. Zlekceważenie objawów świadczących o uszkodzeniu któregoś z elementów układu może być tragiczne w skutkach.

Tarcze i klocki hamulcowe poza normalnym zużyciem często ulegają niespodziewanym awariom. Część z nich jest odczuwalna podczas jazdy. Jednak niektóre uszkodzenia mogą nie być wyczuwalne. Dlatego niezbędne są okresowe kontrole ich stanu.

Podczas jazdy szczególnie wyczuwalne są drgania kierownicy oraz pulsowanie pedału hamulca spowodowane biciem tarcz. Jeżeli tarcze mają jeszcze stosunkowo dużą grubość, można oddać tarcze do przetoczenia. Aby było to opłacalne, po przetoczeniu tarcze muszą mieć sporo większą grubość niż minimalna określona przez producenta. W przeciwnym razie niedługo po przetoczeniu i tak będzie trzeba kupić nowe tarcze.

Drgania są szczególnie odczuwalne przy wyhamowywaniu z większych prędkości. Problem ten dotyczy zazwyczaj tanich zamienników nierenomowanych producentów. Tarcze łatwo się skrzywią, jeśli po rozgrzaniu zostaną gwałtownie ostudzone. Może do tego dojść na przykład gdy po gwałtownym hamowaniu wjedziemy w kałużę, ochlapując tym samym tarczę wodą. Woda padająca na tarczę hamulcową powoduje jej nierównomierne stygnięcie, co w rezultacie powoduje jej skrzywienie.

Poza wadami materiału, z którego wykonane są tarcze, do głównych powodów powstawania bicia tarcz można zaliczyć zbyt duży luz na łożysku, niewyważenie koła czy nieprawidłową pracę zacisku. Zużycie elementów gumowych zacisku spowoduje jego ciężką pracę, przez co jeden z klocków hamulcowych będzie mocniej dociskał do tarczy, powodując jej krzywienie.

Bicie tarczy może wywoływać również ich nieprawidłowy montaż. Nieoczyszczenie powierzchni piasty, do której przylega tarcza, również będzie powodować jej bicie. Jeżeli przeprowadzana w samochodzie naprawa wymaga zdjęcia tarczy hamulcowej, warto przed jej ponownym montażem oczyścić powierzchnie piasty oraz tarczy.

Istotne jest również prawidłowe dokręcenie koła. Dlaczego? To właśnie za pośrednictwem śrub koła tarcza hamulcowa przymocowana jest do piasty. W pełni prawidłowe dokręcenie zapewnia jedynie klucz dynamometryczny. Jeśli przy dokręcaniu koła nie zostanie zachowana właściwa kolejność lub moment dokręcania śrub koła jest za duży, następuje odkształcenie płaszczyzny styku tarczy hamulcowej i piasty koła.

Jest to przyczyna powstawania drgań wyczuwalnych bezpośrednio po montażu, po naciśnięciu pedału hamulca podczas jazdy. W skrajnym przypadku może nastąpić pęknięcie części mocującej tarczy hamulcowej.

Zaniedbania kierowcy w zakresie przeglądu układu hamulcowego mogą doprowadzić do tego, że będzie on jeździł z całkowicie zużytymi klockami bądź tarczami hamulcowymi. Używanie tarczy o grubości poniżej minimalnego wymiaru jest niedopuszczalne. Zużyta tarcza nagrzewa się znacznie szybciej, wskutek czego dochodzi do przegrzania hamulców i zmniejszenia skuteczności hamowania. Zbyt cienka tarcza jest również bardziej podatna na pęknięcie.

Jeśli tarcza hamulcowa ulegnie pęknięciu promieniowemu, od strony koła dobiegają odgłosy o częstotliwości rosnącej wraz ze wzrostem prędkości obrotowej. Może wystąpić również pulsacja momentu hamującego mimo stałego nacisku na pedał hamulca.

Najczęściej tarcza pęka w wyniku przegrzania. Podczas gwałtownego hamowania z dużej prędkości lub długotrwałego używania hamulców przy stromych zjazdach w strefie współpracy tarczy z klockami hamulcowymi, czyli w części roboczej tarczy hamulcowej, występują wysokie temperatury, natomiast w miejscach, w których tarcza hamulcowa nie współpracuje z klockami hamulcowymi, temperatury są znacznie niższe.

Ta różnica temperatur powoduje występowanie naprężeń mechanicznych, będących przyczyną powstawania pęknięć zwanych też termicznymi. Występujący na części roboczej tarczy hamulcowej niebieskawy nalot (warstwa utlenionego materiału tarczy) to dowód, że tarcza hamulcowa się przegrzała.

Są to pęknięcia powstałe wskutek nadmiernych obciążeń mechanicznych. Mogą się one pojawić w wyniku nadmiernego mechanicznego zużycia tarczy hamulcowej. Gdy grubość części roboczej jest zbyt mała, nie jest ona w stanie przenieść obciążeń występujących podczas hamowania.

Pęknięcia takie mogą być również następstwem wad odlewniczych tarczy. Za mała grubość części roboczej tarczy hamulcowej może również spowodować pęknięcie obwodowe tarczy hamulcowej, a w konsekwencji nawet odpadnięcie części roboczej tarczy hamulcowej (o kształcie pierścieniowym) od części zamocowanej do piasty koła.

Zużyte klocki znacząco pogarszają skuteczność układu hamulcowego. Wskutek całkowitego starcia materiału ciernego klocków hamulcowych, podczas hamowania z częścią roboczą tarczy hamulcowej współpracuje stalowa podstawa klocka hamulcowego, powodując całkowite zniszczenie powierzchni roboczej tarczy hamulcowej.

Gwałtowne hamowanie może również doprowadzić do przegrzania klocka hamulcowego. Prowadzi to do częściowego wypalenia substancji wiążącej materiału ciernego klocka. Przegrzanie może wywołać również uszkodzony zacisk. Taki klocek ma mniejszy współczynnik tarcia, szybciej się zużywa i często powoduje powstawanie uciążliwych pisków występujących przy delikatnym hamowaniu.

Jeżeli w Waszym samochodzie występują objawy sugerujące uszkodzenie lub zużycie któregoś z elementów układu hamulcowego, udajcie się do serwisu bądź samodzielnie przeprowadźcie oględziny stanu elementów układu. Uszkodzenie jednego z elementów może w krótkim czasie doprowadzić do kolejnych usterek, znacznie zwiększając koszty naprawy.

Jednak nie koszty są najważniejsze. Pamiętajmy, że od prawidłowego działania układu hamulcowego może zależeć nasze zdrowie i życie.