Wymagania stawiane olejom przekładniowym - część 2
Obecne konstrukcje różnego rodzaju mechanizmów są na tyle skomplikowane, że wymagają coraz częściej precyzyjnego doboru środka smarnego. Oleje przekładniowe dobiera się przede wszystkim ze względu na jakość oraz lepkość.
09.04.2011 | aktual.: 30.03.2023 12:23
Najbardziej rozpowszechnioną klasyfikacją jakościową jest API (Amerykański Instytut Naftowy). Zawiera ona sześć klas oznaczonych literami GL i cyframi od 1 do 6. Oleje klasy GL od 1 do 3 są przeznaczone do mechanizmów o niewielkich obciążeniach, ale w praktyce już się ich nie stosuje, bo na rynku brak przekładni o tak małych obciążeniach.
Najczęściej spotykamy więc oleje klasy GL-4 i GL-5. Klasa GL-6 miała być przeznaczona do olejów przyszłościowych, o jeszcze doskonalszych właściwościach. W praktyce nie występuje.
Powstał za to nowy ogólnoświatowy standard SAE J2360. Oleje o tym standardzie oczywiście spełniają wszystkie wymagania klas GL-4 i GL-5, a ponadto także normy wojskowe USA. Norma ta przewiduje sprawdzanie zgodności oleju w konkretnych warunkach i jego monitoring podczas produkcji.
Klasyfikacje API
- GL-1 – oleje nie zawierające dodatków uszlachetniających. Mogą zawierać jednak środki przeciwkorozyjne i przeciwutleniające. Stosowane w przekładniach ślimakowych, stożkowych w lekkich warunkach pracy. Zazwyczaj mogą być zastępowane zwykłym olejem silnikowym.
- GL-2 – oleje z dodatkami przeciwkorozyjnymi, przeciwutleniającymi i zapobiegającymi pienieniu, do pracy w nieco cięższych warunkach niż ma to miejsce w przypadku olejów klasy GL-1.
- GL-3 – oleje z takimi samymi dodatkami jak GL-2, ale zawierające jeszcze dodatki typu EP, które poprawiają właściwości smarne, odporność na naciski, zatarcie, zużycie. Stosowane w umiarkowanych warunkach obciążeń i prędkości w przekładniach walcowych oraz stożkowych, np. w przekładniach tylnego mostu starszych konstrukcji.
- GL-4 – oleje z większą ilością dodatków uszlachetniających i typu EP. Stosowane w przekładniach hipoidalnych, pracujące przy zmiennych warunkach, dużym momencie obrotowym i małej prędkości, bądź odwrotnie. Zalecane do niektórych przekładni zmiany biegów.
- GL-5 – oleje wysokiej jakości o bardzo dobrych właściwościach smarnych. Zawierają ok. dwukrotnie więcej dodatków uszlachetniających w porównaniu z olejami klasy GL-4. Stosowane w przekładniach hipoidalnych pracujących pod dużym obciążeniem. Używane np. w przekładniach głównych mostów napędowych.
| Klasa lepkości | Maks. temp. przy lepkości 150 000 cP (st. C) | Min. lepkość kinematyczna przy 100 st. C (cSt) | Maks. lepkość kinematyczna przy 100 st. C (cSt) |
|---|---|---|---|
| 70W | -55 | 4,1 | - |
| 75W | -40 | 4,1 | - |
| 80W | -26 | 7,0 | - |
| 85W | -12 | 11,0 | - |
| 80 | - | 7,0 | 11,0 |
| 85 | - | 11,0 | 13,5 |
| 90 | - | 13,5 | 18,5 |
| 110 | - | 18,5 | 24,0 |
| 140 | - | 24,0 | 32,5 |
| 190 | - | 32,5 | 41,0 |
| 250 | - | 41,0 | - |
Druga klasyfikacja olejów przekładniowych rozróżnia je pod kątem lepkości. W tym przypadku najpopularniejsza jest norma SAE. Zależnie od temperatury oleje charakteryzują się inną lepkością. Aby mogły prawidłowo spełniać swoje zadanie, muszą więc pracować w odpowiednich temperaturach.
Norma J306, zawiera klasy lepkościowe, które oznaczone są literami SAE oraz liczbami: 70, 75, 80, 85, 90, 110, 140, 190, 250. Klasy 110 i 190 zostały wprowadzone kilka lat temu, aby można było jeszcze lepiej dobrać olej do poszczególnych dość ciężkich zastosowań, z uwzględnieniem bardzo ważnej w dzisiejszych czasach minimalizacji oporów ruchu.
Litera W przy niektórych oznaczeniach mówi nam o tym, że jest to olej sezonowy, na zimę. Obecnie jednak niemal wszystkie oleje są wielosezonowymi, i na opakowaniach widzimy oznaczenie wyglądające przykładowo w ten sposób: SAE 75/90 (lub SAE 75W/90).
Liczby 70, 75, 80, 85 oznaczają właściwości oleju w niskich temperaturach, zimowych. Przy czym SAE 70 jest stosowany w warunkach arktycznych. SAE 85 przeznaczone są do stosowania w zimie, w krajach o łagodnym klimacie. Pozostałe liczby odnoszą się oczywiście do dodatnich temperatur, gdzie oleje SAE 250 przeznaczone są do użytku w klimacie wybitnie gorącym. Praktycznie rzadko spotykane.
Oznaczenie zimowe wg. normy SAE J306 określa minimalną lepkość kinematyczną oleju w 100 stopni Celsjusza oraz maksymalną temperaturę, w której lepkość dynamiczna oleju wynosi 150 000 mPas (1 mPas = 1cP, jednostka lepkości dynamicznej 1 mPas to iloczyn milipascala i sekundy). Oznaczenia letnie określają zakres lepkości kinematycznej w temperaturze 100 stopni Celsjusza.
