"Proszę otworzyć bagażnik". Kierowca może zniechęcić policjanta

Przeszukanie samochodu to poważna ingerencja w naszą prywatność, która jest chroniona przez zapisy konstytucyjne. Dlatego przeszukanie pojazdu nie może być częścią rutynowej kontroli drogowej. Jest to czynność dowodowa, która powinna być poprzedzona wszczęciem postępowania przygotowawczego. Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, policja powinna mieć uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że w samochodzie znajdują się przedmioty, które mogą stanowić dowód w sprawie lub podlegają zajęciu w postępowaniu karnym.

Jednak istnieją pewne wyjątki od tej reguły.

• Policjant może sam zadecydować o przeszukaniu samochodu, jeśli jest to konieczne dla natychmiastowego zabezpieczenia śladów lub dowodów przestępstwa.
• Policjant może przeprowadzić kontrolę bagażu w "środkach transportu lądowego" zgodnie z art. 15 Ustawy o policji (pkt 5), ale pod warunkiem, że ma uzasadnione podejrzenia, że osoba kierująca samochodem lub taka, która się w nim znajduje, popełniła czyn zagrożony karą. W praktyce może to być informacja o popełnieniu przestępstwa, wcześniejsze ustalenie w toku śledztwa, a nawet przypadkowa obecność w czasie i miejscu dokonania przestępstwa.

Przeszukanie jest integralną częścią procesu karnego. Przed przystąpieniem do tej czynności, prokurator musi wydać oficjalne postanowienie o przeszukaniu. W dokumencie tym powinny znaleźć się informacje dotyczące osoby, której pojazd ma być poddany przeszukaniu, jak również lista rzeczy, które funkcjonariusze policji oczekują znaleźć w samochodzie.

Przed rozpoczęciem przeszukania, funkcjonariusz ma obowiązek poinformować właściciela lub użytkownika pojazdu o swoim zamiarze przeszukania oraz o tym, czego konkretnie poszukuje. Jeżeli poszukiwany przedmiot zostanie dobrowolnie przekazany policji, nie ma już podstaw do kontynuowania przeszukania. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy w postanowieniu prokuratorskim nie została sprecyzowana lista przedmiotów, które są poszukiwane przez policję.

W przypadku, gdy funkcjonariusz chce przeprowadzić kontrolę zawartości bagażnika, nie jest wymagane posiadanie prokuratorskiego postanowienia. Policjant jest jednak zobowiązany do podania podstawy prawnej kontroli (zgodnie z art. 15 pkt 5 Ustawy o policji) oraz jej przyczyny. Co jednak jeśli powody podjęcia kontroli bagażnika wydają się nam naciągane? Można teoretycznie założyć, że policjant może chcieć skontrolować bagażnik z czystej złośliwości.

Nawet w takim przypadku nie mamy prawa odmówić funkcjonariuszowi. To jednak nie oznacza, że jesteśmy całkowicie bezbronni. Przede wszystkim, powinniśmy zwracać uwagę na przestrzeganie przepisów. Policjant nie ma prawa przeprowadzić kontroli bagażnika, jeśli kierowca pojazdu nie jest świadkiem tej czynności. Każde działania policjanta powinny być odnotowane w notatniku służbowym, ale to nie musi oznaczać końca formalności.

Na wniosek właściciela samochodu, funkcjonariusz ma obowiązek sporządzić protokół z przeprowadzonej kontroli. Jeżeli kontrola bagażnika byłaby jedynie formą represji wobec kierowcy, policjant może zrezygnować z niej, mając na uwadze konieczność wypełniania dodatkowych dokumentów. Jeżeli jednak kontrola jest uzasadniona, z pewnością nie zniechęci go konieczność wypełniania formularzy.

Podczas sporządzania protokołu należy zadbać o to, aby zawierał on wszystkie uwagi dotyczące prawidłowości przeprowadzania kontroli. Przy tym, należy bezwzględnie trzymać się prawdy. Próba szkodzenia policjantowi poprzez fałszywe oskarżenia dotyczące przebiegu kontroli może mieć poważne konsekwencje. Jeżeli zażalenie będzie dotyczyło przekroczenia uprawnień przez funkcjonariusza, dokument ten może zostać potraktowany jako zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, a wówczas kierowca może zostać wezwany przez prokuratora na przesłuchanie.

Najlepiej jest współpracować z policją. Przecież, przynajmniej w teorii, praca funkcjonariuszy ma na celu zapewnienie naszego bezpieczeństwa. Dobrze jest jednak znać swoje prawa, aby uniknąć ewentualnych nadużyć.