Odczują głównie kierowcy. Embargo na gaz z Rosji wiele zmieni

Posłowie Lewicy, KO, KP-PSL oraz kluby Polska 2050 złożyli w Sejmie projekt ustawy, który ma całkowicie zablokować import z Rosji gazu płynnego LPG do Polski. Choć import ten wyraźnie spada od lat, to Polska stanie przed dużymi wyzwaniami. Kierowcy korzystający z autogazu odczują to embargo najbardziej.

Całkowita konsumpcja gazu płynnego LPG w Polsce wyniosła 2495 tys. ton, co oznacza wzrost o 2,5 proc. w stosunku do roku 2021. Import z zagranicy wyniósł 2465 tys. ton, co oznaczało wzrost o 14,1 proc. W tym samym czasie krajowa produkcja gazu spadła do poziomu 490 tys. ton, czyli o 2 proc.

W skali całego roku Rosja pozostaje naszym głównym dostawcą LPG. Z tego kraju pochodziło 1161 tys. ton, czyli 47,1 proc. całego przywozu do Polski. Udział Rosji w całości importu spadł o ponad 10 proc. w stosunku do 2021 r., a w stosunku do 2020 r. o prawie 18 proc. Import z Rosji w roku 2019 wynosił 1719 ton.

Spadek importu z Rosji wynikał przede wszystkim z nałożenia sankcji na firmę Novatek Green Energy w kwietniu 2022 r. oraz z problemów logistycznych w połowie roku związanych z transportem kolejowym przez Białoruś. Tym samym w 2022 r. odnotowano znaczący wzrost dostaw z innych państw, a w szczególności ze Szwecji, skąd dostarczono 746,7 tys. ton, co stanowiło już 30,3 proc. całości dostaw importowych. Udział importu wyłącznie z krajów UE wzrósł z 33,1 proc. do 41,9 proc. całości dostaw.

Co ciekawe, w maju 2022 r. zdarzyło się coś, co nie miało miejsca od 1991 roku. Wielkość dostaw ze Szwecji była większa niż z Rosji, czyli po raz pierwszy importowaliśmy więcej gazu z innego państwa niż Rosja.

Warto podkreślić, że Polska jest też eksporterem gazu LPG, a głównym kierunkiem eksportu w 2022 r. była Ukraina. Wzrost eksportu do tego kraju był znaczący – z 10 ton w 2021 r. do 236 ton w roku ubiegłym. Do żadnego innego kraju nie wywieźliśmy tak dużo gazu w ubiegłym roku – Węgry były drugim co do wielkości odbiorcą 84 ton LPG.

Eksperci zwracają uwagę, że jeśli sankcje na rosyjski gaz miałby być wprowadzone i okazałyby się skuteczne, to naszym głównym problemem nie będzie to, skąd pochodzi gaz i czy go wystarczy, bo o to nie ma obaw, lecz jak zostanie dostarczony i rozprowadzony po naszym kraju.

Gaz z Rosji był dostarczany w 89 proc. transportem kolejowym, a pozostała część drogowym i morskim. Dostawy ze Szwecji to wyłącznie droga morska, z Niemiec głównie transport drogowy. Gaz z Kazachstanu był importowany niemal w całości koleją, z Niderlandów 72 proc. produktu dostarczono transportem morskim, a 25 proc. koleją. Podobnie było z importem z Belgii, skąd 60 proc. dostaw odbyło się drogą morską, a 40 proc. koleją.

W 2022 r. transportem kolejowym dostarczono łącznie 51,7 proc. całości importu, a dostawy drogą morską stanowiły 40 proc. Nie sposób nie docenić wagi portów morskich i sprawności kolei. Są one kluczowe dla sprawnego importu oraz dystrybucji w kraju. Powiedział o tym w rozmowie z Autokultem Bartosz Kwiatkowski, dyrektor Polskiej Organizacji Gazu Płynnego, podkreślił też wagę problemu transportu.

Istotnym problemem w Polsce jest rozładunek i transport gazu już na terenie kraju, kiedy ten płynie do nas drogą morską, zwłaszcza z kierunku północnego. Infrastruktura kolejowa jest naszym wąskim gardłem, co okazało się wkrótce po inwazji Rosji na Ukrainę, w okresie sezonu grzewczego.

Ekspert zaznaczył, że jeśli mamy całkowicie odejść od rosyjskiego paliwa, rząd powinien przygotować właśnie transport na taki ruch – konieczne jest zwiększenie przepustowości transportu kolei. Co warto zaznaczyć, większość transportu kolejowego odbywało się z kierunku rosyjskiego, ale rezygnacja z gazu z Rosji nie oznacza zmniejszenia udziału kolei w całkowitym transporcie, ponieważ paliwo dostarczone drogą morską i tak jest rozprowadzane po kraju drogami lądowymi (transport kolejowy i drogowy).

W raporcie POGP mamy wprost wymienione wyzwania, jakie stoją przed Polską, jeśli sankcje na gaz rosyjski staną się rzeczywistością. Są to:

• problem dostępności cystern drogowych oraz cystern kolejowych umożliwiających transport gazu płynnego z miejsca sprzedaży do miejsca odbioru,
• logistyka dostaw do miejsc odbioru w Polsce, w szczególności z wykorzystaniem kolei.

Polskę na tle innych krajów Europy wyróżnia ogromne wykorzystanie gazu płynnego do napędzania samochodów. Autogaz to aż 75,4 proc. rynku gazu płynnego. Gaz sprzedawany w butlach, czyli również propan-butan, to ok. 10 proc. Pozostałe 14,6 proc. to gaz do zbiorników, czyli propan. Jeśli zaś chodzi o wykorzystanie gazu innego niż autogaz, to 9,6 proc. jest gazem komunalnym, w 7,4 proc. przemysłowym i 5 proc. trafia do rolnictwa. Pozostałe 2,8 proc. to wykorzystanie inne, na różne sposoby, nieistotne dla rynku.

W związku z tym, że jesteśmy największym rynkiem autogazu w Unii Europejskiej, odnotowano u nas nawet wzrost sprzedaży nowych samochodów na LPG, choć takie rozwiązania oferują tylko nieliczne marki. W stosunku do ubiegłych dwóch lat nieznacznie przybyło też stacji, na których można zatankować LPG. Jest to 7486 punktów. Rok wcześniej było 7441, a w 2020 r. – 7409 punktów.

Niemniej gaz jest dopiero trzecim paliwem używanym w samochodach osobowych stanowiących cały park pojazdów w Polsce. Z tego paliwa korzysta 13,6 proc. aut. Dominuje benzyna – 53,8 proc. Co warto jednak podkreślić, wiele zależy od województwa. Przykładowo w mazowieckim jest zarejestrowanych 16,3 proc. pojazdów zasilanych autogazem, a dla odmiany w opolskim tylko 9,6 proc.

Jeśli chodzi o gaz używany w gospodarstwach domowych, to odnotowuje się trwałą tendencję spadku łącznej sprzedaży gazu w butlach, natomiast rośnie sprzedaż gazu do zbiorników przydomowych. Według szacunków w Polsce w 2022 roku dostarczono na rynek około 6500 zbiorników do gazu płynnego. Co i tak nie zmienia faktu, że gaz ten ma niewielki udział wykorzystania w gospodarstwach domowych.

W praktyce więc gaz płynny jest w Polsce głównie paliwem do samochodów. Potencjalny wzrost cen czy problemy z dostawami odczują w pierwszej kolejności osoby, które mają pojazdy na gaz. W raporcie POGP za rok 2022 czytamy:

"W aktualnej sytuacji geopolitycznej związanej z wojną w Ukrainie, w tym planowanym zakazem importu LPG z Rosji, bardzo trudno jest prognozować sytuację w najbliższym czasie. Nie można wykluczyć przejściowych problemów w dostawach produktu. W optymistycznym wariancie można zakładać, że branża będzie w stanie zapewnić ciągłość dostaw, jakkolwiek może wiązać się to z koniecznością poniesienia większych kosztów logistycznych. Wskazana jest również analiza i podjęcie decyzji strategicznych odnośnie rozbudowy infrastruktury logistycznej, w tym pojemności magazynowych. O ile gaz płynny do napędu pojazdów samochodowych może być zastąpiony benzyną, to nie ma takiej możliwości w przypadku sprzedaży gazu do celów komunalnych i innych".