Przeszukanie samochodu. Co należy wiedzieć?
Choć dla wielu kierowców może być to zaskoczeniem, wiele służb ma prawo przeszukać nasz samochód. Jeśli uważamy, że jest to przejaw nękania, nie jesteśmy jednak zupełnie bezradni.
Zgodnie z przepisami przeszukania samochodu w Polsce może dokonać policjant, funkcjonariusz Centralnego Biura Śledczego, Straży Granicznej, Służby Celnej, Żandarmerii Wojskowej, ABW, CBA, a nawet Straży Leśnej. Ten ostatni, ma takie prawo tylko w pobliżu terenów zielonych - by sprawdzić, czy nie wywozimy z lasu drewna.
Wydaje wam się, że to za wiele służb? Nie jesteście w tym odczuciu odosobnieni. Rzecznik Praw Obywatelskich już w 2014 roku zwracał na to uwagę w piśmie do Trybunału Konstytucyjnego. RPO zauważył również, że obowiązujące przepisy nie wskazują dokładnie, jak powinno przebiegać przeszukanie, co oznacza, że kierowca nie wie, jakie podczas takiej czynności przysługują mu prawa. Co więcej, do wielu przeszukań w ogóle nie powinno dojść.
Zgodnie z przepisami postanowienie o przeszukaniu powinien wydać sąd lub prokurator. Policjant, który nie posiada takiego dokumentu, może dokonać przeszukania wyłącznie wtedy, gdy ma uzasadnione podejrzenie, że kierowca lub pasażer samochodu popełnił "czyn zabroniony pod groźbą kary" bądź spodziewa się znaleźć w aucie jego dowody.
Tymczasem zdarza się, że policjanci czynią z przeszukania samochodu element rutynowej kontroli. Jaka jest skala takiego procederu? Tak naprawdę nie wiadomo, ponieważ takich czynności nikt w Polsce nie ewidencjonuje. Zlicza się jedynie wydane przez sądy i prokuratury nakazy przeszukania. Liczba tych dokonanych "na blachę" może być jedynie kwestią domysłów.
Twoje obowiązki
Jeśli podczas kontaktu z policją lub inną uprawnioną do tego służbą funkcjonariusz zażąda otwarcia bagażnika lub udostępnienia wnętrza samochodu, nie możemy po prostu odmówić kontroli. Może być też tak, że znajdziesz się w niewłaściwym miejscu o złej porze.
Jeśli na przykład zaparkujesz w miejscu, gdzie chwilę wcześniej doszło do przestępstwa, przybyły na miejsce patrol policji może zdecydować się przeszukanie twojego samochodu, widząc w tobie podejrzanego.
Obowiązki policjanta
Przed podjęciem czynności policjant musi podać swój stopień służbowy oraz imię i nazwisko, a jeżeli kontrolę przeprowadza policjant nieumundurowany, jest on zobowiązany okazać legitymację służbową. W obu przypadkach masz prawo zanotować dane funkcjonariusza - jego imię i nazwisko albo numer legitymacji służbowej.
Obowiązkiem policjanta jest podanie podstawy prawnej i przyczyny podjęcia przeszukania. Czynności kontrolne należy przeprowadzać w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby, której dotyczą. Przeglądanie bagażu lub sprawdzenie ładunku odbywa się w twojej obecności. Policjant nie może otwierać bagażnika twojego samochodu, gdy nie ma cię w pobliżu.
Jak się bronić
Jeśli uważamy, że przeszukanie samochodu jest ze strony policji przejawem złośliwości, na przykład za brak zgody na przyjęcie mandatu, przed przeszukaniem możesz zażądać sporządzenia protokołu z czynności. Konieczność wypełniania dokumentów może osłabić dydaktyczny zapał funkcjonariusza.
W protokole powinny znaleźć się informacje dotyczące miejsca i czasu, dane uczestników, przyczyna i przebieg kontroli, spis znalezionych przedmiotów i podjęte wobec nich czynności. Osoby uczestniczące mają prawo zgłosić zarzuty co do treści protokołu. Ewentualne zarzuty powinieneś sformułować przed jego podpisaniem.
Trzeba wiedzieć też, że każda czynność policjanta powinna zostać udokumentowana w notatniku służbowym, a po zakończeniu przeszukania masz prawo do złożenia zażalenia do prokuratora.
