Termostat – co to jest, co się w nim psuje i jak go naprawić? [poradnik]

Termostat to jeden z głównych elementów układu chłodzenia. Jeśli się zepsuje, nie ma mowy o właściwym chłodzeniu silnika. Jaką dokładnie pełni funkcję i co się stanie, jeśli odmówi posłuszeństwa?

Jak wygląda termostat? To bardzo proste urządzenie stosowane nie tylko w samochodach, ale również w wielu urządzeniach gospodarstwa domowego, takich jak pralka czy żelazko. Termostat to prosty mieszek wykonany z cienkiej mosiężnej blachy, wyposażony w zawór grzybkowy. W wielu autach są też odmiany termostatu zawierające jeszcze wosk, miedź, grafit i aluminium.

Gdy ciecz (najczęściej jest to alkohol etylowy pomieszany z wodą destylowaną w odpowiednich proporcjach) w układzie chłodniczym jest zimna, termostat pozostaje zamknięty, a ona opływa blok silnika i jego głowicę, docierając do termostatu. Stamtąd jest odsyłana z powrotem – w takiej sytuacji mamy do czynienia z tak zwanym obiegiem krótkim.

Kiedy temperatura cieszy dojdzie do około 95 stopni Celsjusza, mieszek pod wpływem ciepła otworzy zawór, dzięki czemu dostaje się ona do chłodnicy. Kiedy przepływając przez radiator ciecz obniży swoją temperaturę do około 20 stopni Celsjusza, termostat zostaje ponownie zamknięty.

Sprawnie działający termostat nie może się zacinać, a ponadto jego niewielki otwór odpowietrzający musi być cały czas czysty i w pełni drożny. Jeśli zostanie zatkany, w termostacie pojawią się pęcherzyki powietrza, które mogą utrudnić jego poprawne działanie.

Wyróżniamy dwa rodzaje awarii termostatu. Uszkodzenie w pozycji otwartej i uszkodzenie w pozycji zamkniętej. Jak nietrudno się domyślić, ten pierwszy typ usterki polega na tym, że chłodzenie działa nieprzerwanie na całym obiegu, przez cały czas wykorzystując działanie chłodnicy. Temperatura cieczy chłodzącej jest wtedy zbyt niska, a silnik nie może osiągnąć temperatury roboczej. Często też nie działa lub działa bardzo słabo ogrzewanie kabiny, a także znacznie wzrasta zużycie paliwa.

Drugim rodzajem usterki termostatu jest jego permanentne zamknięcie. To znacznie bardziej niebezpieczny typ awarii. Dlaczego? Gdy termostat jest zamknięty, ciecz chłodząca nie ma możliwości przepłynięcia przez chłodnicę i schłodzenia się, w wyniku czego gwałtownie zaczyna się nagrzewać, nie mogąc odprowadzić ciepła z silnika. Jazda z tego typu uszkodzeniem nawet na niewielkim dystansie może doprowadzić do przegrzania się jednostki napędowej.

Jakie są symptomy uszkodzenia termostatu w ten sposób? Przede wszystkim wysoka temperatura silnika. Uwaga! Takie zjawisko może być również spowodowane zbyt niskim poziomem płynu chłodniczego, nieodpowiednio napiętym paskiem klinowym napędzającym pompę wody lub przegrzewającym się radiatorem chłodnicy.

Jeśli jednak wszystkie te elementy działają poprawnie, wówczas możemy być pewni, że winę za wysoką temperaturę silnika ponosi termostat. W jaki sposób można jeszcze zdiagnozować taką usterkę?Przede wszystkim obserwując wskaźnik temperatury silnika. W sytuacji gdy w czasie jazdy pokazuje on temperaturę minimalną, wtedy możemy być niemal pewni, że termostat nie działa tak, jak powinien.

Można też zbadać temperaturę dwóch najgrubszych przewodów podłączonych do chłodnicy z obydwu stron. Jeśli dotykając ich, wyczujemy, że mają zbliżoną temperaturę, to również jest to sygnał, że z układem chłodniczym dzieje się coś niedobrego i najprawdopodobniej winę za to ponosi termostat.

Jak wyeliminować taką usterkę? Jeśli macie na to czas i chęci, możecie zdemontować termostat i sprawdzić w gorącej wodzie, czy się otwiera. Żeby go wymontować, trzeba go najpierw znaleźć. W większości aut umiejscowiony jest on w górnej części głowicy, zwykle w okolicach pompy wody.

Zanim go wyjmiemy, koniecznie musimy zaczekać, aż wystygnie silnik, aby nie zostać poparzonym przez gorący płyn chłodniczy. Kiedy już będziemy mieli pewność, że motor jest chłodny, warto wcześniej spuścić około litra płynu chłodniczego do czystego naczynia, żeby uniknąć jego wycieku.

Przed wymontowaniem termostatu należy zaopatrzyć się w uszczelkę do jego obudowy – często ta stara nie będzie nadawała się już do ponownego użytku. Nie we wszystkich autach jest jednak taki element, więc nie zawsze trzeba w niego inwestować.

Po odłączeniu termostatu na początku powinniśmy sprawdzić, czy jego prawidłowe działanie zakłócają jakieś zanieczyszczenia. Jeśli termostat po wrzuceniu do wrzątku nie działa i nie jest zabrudzony, to znaczy, że kwalifikuje się do wymiany.

Przed zamocowaniem nowego termostatu (naprawa starego jest nieopłacalna) musimy dokładnie oczyścić miejsce, w którym będzie osadzony. Trzeba to zrobić tak, żeby zanieczyszczenia nie dostały się do wnętrza układu chłodniczego. Po starannym przygotowaniu gniazda mocujemy termostat, dolewamy płynu chłodniczego i sprawdzamy szczelność w jego okolicach. Ceny termostatu wahają się od kilku do kilkuset złotych w zależności od modelu samochodu.