Co to jest sprzęgło samonastawne?

Wraz z zużyciem sprzęgła, a konkretnie okładzin tarczy sprzęgłowej następują zmiany, których kierowca nie jest w stanie zaobserwować podczas normalnej eksploatacji. Zużywa się bowiem nie tylko tarcza, ale także sprężyna talerzowa odpowiadająca za wysprzęglanie oraz zmienia się jej charakterystyka pracy. To z kolei sprawia, że do pedału sprzęgła trzeba przyłożyć większą siłę. Sprzęgło samonastawne ma ten problem wyeliminować.

Nie tylko ten, ale sprzęgło samonastawne powstało głównie z myślą o poprawie komfortu jazdy, zwłaszcza w samochodach z silnikami o dużym momencie obrotowym. Takie auta, szczególnie dzisiejsze diesle, wymagają bardzo mocnych sprzęgieł, tym samym dużych i dość topornych. Gdyby nie sprzęgła samonastawne komfort jazdy wraz z zużyciem znacząco by się pogarszał. Ponadto sprzęgło samonastawne pozwala się cieszyć wyższą trwałością tarczy sprzęgłowej, a jeżeli sprzęgło współpracuje z kołem dwumasowym również i tego elementu. Firma LuK, która jako pierwsza opracowała sprzęgło samonastawne SAC (Self Adjust Clutch) zbadała, że sprzęgło z mechanizmem regulacyjnym i kompensującym zużycie okładzin ciernych może wytrzymać nawet dwa razy dłuższą eksploatację. Siła potrzebna do wysprzęglenia jest przez cały okres eksploatacji praktycznie niezmienna. Kolejną zaletą jest przyjemna dla użytkownika charakterystyka przebiegu siły potrzebnej do wysprzęglenia na całej długości skoku pedału. W przypadku takich sprzęgieł, praktycznie nie występuje zjawisko wysokiego pedału sprzęgła oraz nie ma potrzeby jego regulacji przez cały okres eksploatacji. To, co kierowca odczuje w porównaniu ze zwykłym sprzęgłem, nawet jeżeli jest ono nowe, to krótszy skok roboczy pedału sprzęgła w SAC. Natomiast konstruktorzy dzięki wyższej trwałości SAC i możliwości przeniesienia większego momentu obrotowego mogą używać sprzęgieł o mniejszej średnicy, a układy sterowania sprzęgła w ciężkich pojazdach użytkowych nie potrzebują wspomagania.

Zasada działania sprzęgła samonastawnego

Dużo zależy oczywiście od konstrukcji opracowanej przez producenta sprzęgła. Powszechnie stosuje się dwa rozwiązania: SAC (Luk) oraz XTrend (Sachs). W SAC sprężyna talerzowa docisku jest podparta sprężyną czujnikową, która eliminuje powstały w wyniku zużycia okładzin ciernych luz, natomiast w XTrend do regulacji luzu zastosowano pierścień skośny. W obu układach chodzi dokładnie o to samo. Są w nich mechanizmy kompensujące zużycie okładzin ciernych, ale mają inną konstrukcję. Również firma Valeo opracowała technologię SAT (Self Adjust Technology) z obrotowym pierścieniem regulacyjnym poruszanym specjalnym mechanizmem ślimakowo-zapadkowym. Rozwiązania firmy Sachs oraz Valeo możecie poznać oglądając poniższe materiały wideo.

Montaż tylko z przyrządem

Sprzęgła samonastawne ze względu na delikatną konstrukcję elementów regulacyjnych wymagają starannego montażu przy użyciu specjalnych przyrządów. Centrowanie sprzęgła to podstawa, ale pozostaje jeszcze jego przykręcenie do koła zamachowego. Tu potrzebny jest zwykle trójramienny wspornik chroniący przed ugięciem sprężyny talerzowej, co gdyby się zdarzyło, powoduje nieodwracalne skutki w postaci uszkodzenia mechanizmu. Przyrząd ten pozwala na równomierne dokręcenie tarczy dociskowej do koła zamachowego, co nie jest możliwe nawet podczas dokręcania śrub naprzemiennie jak w klasycznych sprzęgłach. Do niektórych sprzęgieł konieczne jest stosowanie wspornika czteroramiennego.

Dokładna procedura montażu sprzęgła zależy od producenta sprzęgła oraz modelu samochodu. Należy postępować dokładnie z nią. Często bowiem niewłaściwie zamontowane sprzęgło będzie pracowało prawidłowo do momentu zadziałania regulatora, a trudno będzie odczuć przyspieszone zużycie elementów. Jeszcze trudniej będzie reklamować taką naprawę jeżeli objawy nieprawidłowego montażu pojawią się po kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu tysiącach kilometrów. Pierwszym objawem nieprawidłowego zamontowania sprzęgła samonastawnego jest ślizgająca się tarcza sprzęgła jeszcze przed jej zużyciem. Sprzęgło samonastawne zawsze trzeba wymieniać jako kompletny zestaw, nigdy pojedyncze elementy. Warto też zwrócić uwagę na zgodny z technologią naprawy demontaż sprzęgła jeżeli ma być ono powtórnie zamontowane. Przed oddaniem mechanikowi samochodu najlepiej zapytać się czy ma on przyrząd do montażu sprzęgła samonastawnego, jeżeli takowe jest w naszym samochodzie. Jeśli mechanik „nie potrzebuje” żadnych przyrządów, najlepiej znaleźć innego.

Zobacz również: STAG: Q&A ODCINEK 3

Przykładowe ceny sprzęgieł samonastawnych — komplety

Model samochodu	cena [zł]	Nazwa producenta części
Alfa Romeo 159 2.0 JTD	733	LuK
Audi A4 B8 2.0 TDI	819	Valeo
BMW 530d (E60)	775	Sachs
Ford Mondeo III 2.0 TDCI	793	Sachs
Honda Accord VIII 2.2 i-DTEC	642	LuK
Opel Insignia 2.0 CDTI	1256	Valeo
Peugeot 508 2.0 HDI	611	LuK
Renault Laguna III 2.0 dCi	327	Sachs
Toyota Avensis 2.0 D-4D	1250	LuK
Ceny części przygotowano w oparciu o katalog iParts.pl

Opinia eksperta iParts na temat sprzęgieł samonastawnych:

Sprzęgła samonastawne SAC (Self Adjusting Clutch) w odróżnieniu od konwencjonalnych sprzęgieł posiadają specjalną sprężynę czujnikową połączoną z pierścieniem nastawczym – dzięki takiemu rozwiązaniu nie ma potrzeby regulacji sprzęgła w trakcie jego eksploatacji. Sprzęgło takie ma wiele zalet. Ciągły system regulacji pozwala kompensować zużycie okładzin ciernych, co z kolei przekłada się na stałą charakterystykę sił potrzebnych do wysprzęglania – sprzęgło ma krótki skok oraz wymaga ciągle takiej samej siły do wciśnięcia pedału. Sprzęgła samonastawne montowane były wcześniej w autach z silnikami o dużym momencie obrotowym, dziś spotykane są w większości samochodów z ręczną skrzynią biegów. W eksploatacji nie różnią się niczym od sprzęgieł klasycznych, jedyny problem może sprawiać montaż takiego sprzęgła. Mechanik montujący sprzęgło samonastawne musi posiadać w wyposażeniu swojego warsztatu specjalne narzędzie centrujące, dostarczane przez producentów sprzęgieł. Kluczowym dla poprawnego działania sprzęgła jest precyzyjne wycentrowanie wszystkich elementów sprzęgła oraz napięcie sprężyn. Przed wymianą zapytajmy się mechanika czy wie, jakiego typu sprzęgło zamontowano w naszym pojeździe oraz czy posiada narzędzia do montażu sprzęgieł samonastawnych. Jeżeli ma problemy z odpowiedzią lub nie posiada takiego narzędzia nie zgadzajmy się na wymianę. Mamy wiele sygnałów od Klientów, którzy kupili bardzo dobrej jakości sprzęgło, a uległo ono uszkodzeniu krótko po montażu. Niestety winnymi takich sytuacji są mechanicy, którzy montują sprzęgła samonastawne w tradycyjny sposób prowadząc tym samym od ich szybkiego zniszczenia.

Na rynku samochodów europejskich w segmencie sprzęgieł samochodowych liczą się w zasadzie tylko trzy firmy, które dostarczają swoje produkty także na pierwszy montaż:
• LuK (sprzęgła samonastawne z linii SAC);
• Sachs (sprzęgła samonastawne z linii X-Trend);
• Valeo (sprzęgła samonastawne z linii SAT).

W ofercie sklepu iparts.pl znajdują się także doskonałej jakości sprzęgła Aisin i Exedy (montowane fakbrycznie m.in. w autach japońskich i dalekowschodnich).